NEMIS VA O’ZBEK TILLARIDA NUTQIY AKTLARNING LINGVOPRAGMATIK TADQIQI
Keywords:
Illokotiv, perlukotiv, deklarativ, pragmatika, assertive.Abstract
Ushbu maqolada nemis va o‘zbek tillaridagi nutqiy aktlarning lingvopragmatik xususiyatlari sistematik tarzda tahlil qilinadi. Nutqiy aktlar — til orqali ma’no ifodalash va kommunikativ niyatlarni amalga oshirishga xizmat qiluvchi birliklar bo‘lib, muloqotning markaziy elementlaridan hisoblanadi. Tadqiqotda nemis va o‘zbek tillarida ushbu birliklarning shakllanishi, ishlatilishi va anglashilishi, shuningdek, ularning madaniy kontekstga bog‘liqligi tahlil qilinadi. Maqolaning maqsadi — ikki tilning nutqiy aktlarini lingvistik va pragmatik jihatdan solishtirib, ularning strukturasi, funksiyalari va madaniy kommunikativ modellardagi o‘ziga xosliklarini aniqlashdir. Tadqiqotda korpus tahlili, taqqosloviy va kontekstual metodlardan foydalanilgan. Ruxsat so‘rash, iltimos qilish, buyruq berish, uzr so‘rash va minnatdorchilik bildirish kabi turli nutqiy aktlarning yozma va og‘zaki shakllari misolida ularning semantik-pragmatik qirralari ochib beriladi. Natijalarga ko‘ra, nemis tilidagi nutqiy aktlar ko‘proq rasmiy va aniq grammatik tuzilmalar asosida ifodalanadi, madaniy va ijtimoiy me’yorlarga qat’iy bog‘liq. O‘zbek tilida esa nutqiy aktlar kontekstga moslashuvchan, ko‘proq noformal va xalqona shakllarda namoyon bo‘ladi. Ushbu tadqiqot til o‘rganish, tarjima va madaniyatlararo kommunikatsiya sohalarida nazariy va amaliy jihatdan ahamiyatga ega bo‘lib, tillararo pragmatik sezgirlikni oshirishga xizmat qiladi.
References
1. Austin, J. L. (1962). How to do things with words. Oxford: Clarendon Press.
2. Searle, J. R. (1969). Speech acts: An essay in the philosophy of language. Cambridge University Press.
3. Grice, H. P. (1975). Logic and conversation. In P. Cole & J. L. Morgan (Eds.), Syntax and semantics (Vol. 3, pp. 41–58). Academic Press.
4. Lado, R. (1957). Linguistics across cultures: Applied linguistics for language teachers. University of Michigan Press.
5. Fairclough, N. (1995). Critical discourse analysis: The critical study of language. Longman.
6. van Dijk, T. A. (1997). Discourse studies. Sage.
7. Habermas, J. (1984). The theory of communicative action (Vol. 1). Beacon Press.
8. Gadamer, H.-G. (1975). Truth and method. Continuum. (Note: If using a translation, specify translator and edition year)
9. Hall, E. T. (1976). Beyond culture. Anchor Books.
10. Ashrafova, A. N. (2007). Til va muloqot. Toshkent: O‘zbekiston Milliy Ensiklopediyasi.
11. Qo‘qonov, X. A. (2011). Pragmatika asoslari. Toshkent: O‘zbekiston Milliy Universiteti.
12. Rasulov, B. R. (2015). O‘zbek tilining sotsiopragmatik jihatlari. Toshkent.
13. Toshmatov, M., & Rasulova, R. (2010). Nutqiy aktlar va madaniy kontekst. Farg‘ona: Farg‘ona Davlat Universiteti.
14. Eshonqulov, M. (2020). Korpus lingvistikasiga kirish. Toshkent.
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Axmadjonov Nurbek, Duysenova Karakat (Author)
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
All Rights Reserved.
